Platina je vrsta plemenitog metala koji je izuzetno cenjen na tržištu i čija tržišna vrednost nadmašuje čak i tržišnu vrednost zlata. Ogroman procenat populacije, platinu poistovećuje sa belim zlatom i živi u ubeđenju da su platina i belo zlato jedno isto.
Međutim, nije tako. Platina predstavlja zaseban hemijski element koji je svrstan u desetu grupu periodnog sistema hemijskih elemenata i koji je obeležen oznakom Pt, dok belo zlato predstavlja leguru koja se dobija kao rezultat sjedinjavanja zlata i određenih vrsta metala, kao što su recimo paladijum ili nikl, koji imaju “zadatak”, tačnije čija je svrha da zlatu promene boju i da tako utiču na stvaranje legure koju nazivamo “belo zlato”.
Osobine platine
U prirodnom, tačnije u neobrađenom stanju, platina se može prepoznati po srebrnasto beličastoj nijanski koja nakon procesa prerade, odnosno obrade ovog plemenitog metala može da postane neznatno svetlija ili pak neznatno tamnija. Uzroci koji doprinose tome da platina prilikom prerade, odnosno prilikom obrade neznatno promeni nijansu, vezani su za činjenicu da se ona u okviru pomenutih procesa najčešće meša sa određenom količinom drugih vrsta metala.
Najčešće, platina se meša sa rutenijumom i to tako da joj se na ukupnu upotrebljenu količinu dodaje 5 procenata rutenijuma ili sa iridijumom i to tako da joj se na ukupnu upotrebljenu količinu dodaje između 5 i 10 procenata iridijuma. Razlog zbog kojeg se platina meša sa navedenim vrstama metala, ogleda se u tome da joj se na ovaj način dodaje neophodna čvrstina.
Naime, kada se platina u okviru prerade i u okviru obrade ne bi mešala sa rutenijumom ili sa iridijumom, bila bi previše mekana i kao takva, ne bi mogla da bude upotrebljiva kao sirovina za bilo koji oblik proizvodnje.
Ono što predstavlja osnovni temelj činjenice da je platina toliko cenjena na tržištu i da dostiže visoku tržišnu vrednost, jeste njena otpornost.
Konkretno, platina je otporna na uticaj vode, na uticaj vazduha, na uticaj niske, ali i visoke temperature, na uticaj delovanja direktne sunčeve svetlosti, na uticaj žive, na uticaj soli ili rastvora soli, pa čak i na uticaj veoma brojnih i različitih vrsta kiselina.
Ono na šta platina nije otporna, jesu rastvori cijanida, vrući rastvori zlata i hlor koji je zagrejan do temperature koja prelazi 500 °C.
O otpornosti platine, u velikoj meri svedoči i njena tačka topljenja. Naime, platinu je moguće istopiti tek na temperaturi koja se kreće u rasponu od 1.768 °C do 1.773,0 °C. Pritom, platina počinje da ključa tek na 3.825 °C.
Jedan od podataka koji se takođe vezuje za osobine platine, jeste podatak da je platina dokazano biološki neotrovan i samim tim za upotrebu potpuno bezbedan prirodni materijal. Pomenuta činjenica, doprinela je tome da se platina koristi čak i u određenim sferama medicine i to kao sredstvo koje se u obliku jedinjenja koristi u okviru hemoterapije.
Rasprostranjenost platine
U poređenju sa drugim vrstama plemenitih metala, platina je u prirodi relativno retko rasprostranjen plemeniti metal i ta činjenica predstavlja još jednu u nizu činjenica koje objašnjavaju zašto je platina toliko cenjena na tržištu i zašto dostiže i konstantno održava tako visoku tržišnu vrednost.
Naime, platina se u samorodnom obliku, tačnije u obliku čistih ruda, vrlo retko i vrlo teško nalazi u prirodi. Znatno češće i znatno lakše, platinu je u prirodi moguće naći kao sastavni i ujedno sporedni deo ruda bakra ili ruda nikla. Takođe, platina se u prirodi može naći i kao sastavni i ujedno sporedni deo ruda retkog minerala kuperita.
U periodu davne prošlosti, koja se vezuje za vreme pre Kolumbovog otkrića Amerike, najveća prirodna nalazišta platine, nalazila su se na teritoriji pokrajine “Choko”, koja pripada Kolumbiji. Međutim, smatra se da su pomenuta nalazišta dugi niz godina eksploatisana od strane prastanovnika Amerike, tačnije od strane Indijanaca i da su danas, znatno osiromašena sadržajem platine. Ipak, ova nalazišta se i danas smatraju važnim nalazištima platine u svetu.
Osim nalazišta platine na teritoriji Kolumbije, važnim nalazištima platine, smatraju se i nalazišta na teritoriji Brazila, kao i nalazišta na teritoriji Rusije, preciznije na teritoriji planine Ural koja se nalazi u Rusiji. Smatra se da su za razliku od situacije koja je bila aktuelna u davnoj prošlosti, nalazišta platine na teritoriji Brazila i na teritoriji Rusije, danas bogatija u poređenju sa nalazištima platine koja se nalaze na teritoriji Kolumbije.
Pored pomenutih nalazišta platine, kao takođe važna nalazišta ovog plemenitog metala, pominju se i nalazište u rudnom ležištu Sudbury koje se nalazi na teritoriji pokrajine Ontario u Kanadi, kao i nalazište u Bushveldskom kompleksu, koji se nalazi u Južnoj Africi. Na teritoriji upravo pomenutih nalazišta, platina se može naći u sastavu ruda nikla.
Jedno od nalazišta platine, nalazi se i na teritoriji Srbije. Naime, nalazištem platine u Srbiji, smatra se reka Rasina koja se nalazi u blizini sela Veluće, koje pripada opštini Trstenik. U pomenutoj reci, platina se nalazi u tragovima, to jest u oblicima vrlo sitnih i najčešće ljuspastih komadića koje ova reka nosi.
Postoje i saznanja o tome da se izvesne količine platine mogu naći i na teritoriji Majdanpeka, tačnije u rudniku bakra koji se nalazi na teritoriji Majdanpeka.
Ono što predstavlja izuzetno zanimljiv podatak, koji se vezuje za rasprostranjenost platine, jeste da ona doseže van okvira naše planete. Naime, prisustvo većih količina platine, otkriveno je na površini Meseca. Takođe, prisustvo značajnih količina platine, otkriveno je i u sastavu određenog broja meteora koji su iz udaljenih delova vasione dospeli na površinu Zemlje.
Istorija platine
Prema podacima kojima raspolažu stručnjaci iz oblasti geologije, procenjuje se da se platina prvi put upotrebljavala još u 3. milenijumu pre nove ere i to na prostorima Starog Egipta. Ovu činjenicu, potvrđuju istraživanja koja je još davne 1895. godine, sproveo Flinders Petrie, inače poznati i vrlo uvaženi britanski istraživač. Naime, pomenuti britanski istraživač, otkrio je izvesnu količinu nakita koji je pripadao žiteljima Starog Egipta, a koji na sebi sadrži delove platine.
Plemeniti metal kakav je platina, nekoliko hiljada godina nakon Starih Egipćana, koristili su i prastanovnici Amerike, konkretnije južnoamerički Indijanci.
Konkretnije, južnoamerički Indijanci, dolazili su do platine ispirajući zlatonosne tokove tamošnjih reka. U to vreme, platina se pronalazila spojena sa zlatom i nije se mogla razdvojiti od zlata, pa su se u okviru nerezvijene tehnologije obrade zlato i platina koristili kao homogena legura, koju je do određene mere bilo moguće oblikovati, ali koju nije bilo moguće pretopiti niti razgraditi tako da se iz nje izdvoji čisto zlato i čista platina.
U nešto mlađem periodu istorije, tačnije u periodu između XVI i XVII veka, kada su se na teritoriji Amerike nalazile španske kolonije, platina se smatrala takozvanim “nečistim zlatom” i tretirana je kao nepoznati metal koji je tragače za zlatom često ometao u procesu potrage za zlatom. Naime, tragačima za zlatom, koji su u pomenutom vremenskom razdoblju ispirali tokove zlatonosnih reka, među kojima je jedna od najzlatonosnijih bila južnoamerička reka Orinoko, često se dešavalo da im u mreže koje su postavljali sa ciljem “hvatanja” zlata iz reke, uđe i platina. Španci su neznajući šta je platina i nemajući svest o njenoj vrednosti izdvajali platinu iz svojih mreža i vraćali su je nazad u reku. U jednom određenom vremenskom periodu, koji se takođe vezuje za razdoblje između XVI i XVII veka, omraženost prema platini, postala je toliko velika da su španske vlasti čak izdale nalog da se platina iz reka pokupi i baci u more.
Interesovanje za platinu, naglo je poraslo u toku XVIII veka, pa je tako 1748. godine, Antonio de Uloa, sačinio prvi pisani izveštaj o osobinama platine, da bi već 1750. godine Vilijam Brovnrig uspeo da izdvoji čistu platinu i to u vidu praha. 1783. godine, pokrenut je prvi oblik industrijskog izdvajanja platine iz sadržaja legura u kojima je platina bila sadržana.
Upotreba platine
Zahvaljujući izuzetno pozitivnim karakteristikama kojim ova vrsta plemenitog metala raspolaže, upotreba platine je široko rasprostranjena i obuhvata različite sfere industrije. Industrija medicinskih instrumenata i medicinskih posuda, hemijska industrija, automobilska industrija, električna industrija, industrija satova ili industrija nakita, samo su neke od industrija u okviru kojih se vrlo aktivno upotrebljava platina.
Jedan od glavnih razloga zašto se u industriji medicinskih instrumenata i medicinskih posuda, ali i u hemijskoj industriji koristi baš platina, jeste to što je ona kao oblik sirovine otporna na kontakt sa kiselinama i sa različitim drugim oblicima hemikalija i uopšteno materija, zatim to što nije podložna stvaranju korozije i što je kao takva potpuno bezbedna za upotrebu.
Kada je reč o automobilskoj industriji, platina se upotrebljava za proizvodnju katalizatora, ali i za proizvodnju različitih drugih delova.
U električnoj industriji, platina se koristi za proizvodnju elektroda i različitih oblika senzora, kao i drugih komponenti koji ulaze u sastav električnih uređaja.
U industriji satova, platina se takođe vrlo često upotrebljava kao sirovina za proizvodnju određenih delova mehanizma koji omogućava da sat funkcioniše.
Kada je u pitanju nakit od platine, on je izuzetno cenjen na tržištu i ima osobinu da kroz raskoš i kroz prefinjenost kojom pleni osvoji naklonost svake žene, a često i muškarca. Minđuše od platine, prstenje od platine, narukvice od platine ili ogrlice od platine, samo su neki od komada nakita koje je u celini ili kroz delove proizvesti od platine.
Osim u pomenute svrhe, platina se upotrebljava i u oblasti stomatologije i to kao sredstvo za proizvodnju zubnih implanata, ali i u oblasti onkologije i to kao sredstvo koje je uključeno u proces lečenja najrazličitijih oblika karcinoma. Naime, jedan od najpoznatijih i ujedno najčešće korišćenih citostatika “Cisplatin” koji se koristi u cilju lečenja maligniteta, to jest karcinoma, u svom sastavu sadrži upravo platinu. Prema mišljenju mnogih naučnika i stručnjaka iz oblasti medicine, nada da će se otkriti lek koji će karcinom učiniti izlečivim, polaže se upravo u upotrebu platine.
Cena platine po gramu na berzi
Cena platine po gramu na berzi iz godine u godinu raste i ponekad je veća čak i od cene zlata. Naime, jedan gram platine, na berzi se kreće trenutno po ceni od 29-30 američkih dolara.
