Pod obnovljivim izvorima energije, koji se u stručnoj literaturi i u stručnim člancima često obeležavaju skraćenicom „OIE“, smatraju se izvori energije koji nastaju u prirodi, koji su skloni stalnom, cikličnom obnavljanju i koji su kao takvi neiscrpni, bez obzira na meru eksploatacije kojoj ih čovek izlaže.
U odnosu na konkretnu vrstu prirodnog i obnovljivog izvora energije, moguće je razlikovati ukupno pet različitih formi obnovljive energije.
Konkretnije, reč je o energiji vode koja se takođe naziva i hidroenergija, o energiji vetra, o geotermalnoj energiji, o bioenergiji koja se takođa naziva i energija biomase i o energiji sunca koja se značajno češće naziva solarna energija.
U poređenju sa neobnovljivim izvorima energije koji su kao što se lako može i zaključiti ograničeni i iscrpni, obnovljivi izvori energije poseduju čitav niz prednosti.
Jedna od takvih prednosti, odnosi se na činjenicu da se prilikom korišćenja obnovljivih izvora energije nivo negativnog uticaja na životnu sredinu i na prirodu uopšteno svodi na minimum.
Takođe, u poređenju sa troškovima koji prate korišćenje neobnovljivih izvora energije, troškovi koji prate korišćenje obnovljivih izvora energije su daleko i čak neuporedivo manji.
Naime, dok proces korišćenja neobnovljivih izvora energije zahteva i podrazumeva kontinuirano ulaganje finansijskih sredstava, proces korišćenja obnovljivih izvora energije zahteva i podrazumeva samo početno ulaganje finansijskih sredstava i eventualno ulaganje finansijskih sredstava u slučaju nastanka i prisustva potrebe za zamenom ili za popravkom određene komponente sistema za iskorišćavanje nekog od obnovljivih izvora energije.
Bez obzira da li govorimo o energiji vode, o energiji vetra, o geotermalnoj energiji, o energiji biomase ili o energiji sunca to jest solarnoj energiji, doslovno svaka vrsta obnovljive energije koristi se tako što se prvobitno pretvara u mehaničku energiju.
Potom, u zavisnosti od konkretne vrste sistema koji se koristi za eksploataciju obnovljive energije i u zavisnosti od potrebe u skladu sa kojom je takav sistem izgrađen ili montiran i pušten u pogon, prvobitno dobijena mehanička energija se konvertuje u neki drugi oblik energije, kao što je na primer i najčešće električna energija, zatim toplotna energija ili eventualno svetlosna energija.
Razvoj eksploatacije obnovljivih izvora energije
Trenutak kada je prvi put u istoriji čovečanstva nastala i počela da se razvija ideja o eksploataciji obnovljivih izvora energije, ne može se pouzdano utvrditi, pa samim tim ni navesti, ali ono što se pouzdano zna i što se nadovezuje na temu o nastanku i razvoju ideje o eksploataciji obnovljivih izvora energije, jeste da su na teritoriji Persije pronađeni ostaci vetrenjača koji datiraju iz perioda koji se vezuje za 600. godinu pre nove ere.
Srazmerno opšte poznatoj činjenici da se vetrenjače koriste u cilju korišćenja energije vetra, pretpostavlja se da je upravo energija vetra prva forma obnovljive energije koja je korišćena od strane čoveka.
U periodu takozvane savremene istorije, to jest u periodu bliže prošlosti, interesovanje za mogućnosti korišćenja obnovljivih izvora energije, drastično je poraslo sredinom sedamdesetih godina prošlog veka, a tome je prethodila čuvena energetska kriza koja se odigrala 1973. godine i to kao posledica trenutno izražene iscrpljenosti neobnovljivih izvora energije koji su u to vreme uglavnom bili vezani za fosilno gorivo.
Naime, kada su shvatili da su neobnovljivi izvori energije, koji se takođe nazivaju i konvencionalni izvori energije iscrpni i ograničeni i da na taj način dovode ili bar mogu dovesti do energetske krize, to jest do nedostatka energije koju proizvode (bilo da je reč o mehaničkoj energiji, o električnoj energiji, o toplotnoj energiji ili o svetlosnoj energiji), ljudi su počeli da shvataju značaj postojanja obnovljivih izvora energije i sve više pažnje i truda su usmerili ka iskorišćavanju tih, obnovljivih izvora energije.
Tako je od sredine sedamdesetih godina prošlog veka, naglo počela da se razvija proizvodnja i izgradnja različitih oblika sistema za korišćenje obnovljivih izvora energije.
Konkretnije, od sredine sedamdesetih godina prošlog veka, na teritoriji Srbije, na teritorijama zemalja u regionu, kao i na teritorijama brojnih drugih država širom sveta, naglo su počele da se grade hidroelektrane koje se kao što je opšte poznato koriste u svrhu eksploatacije energije vode, odnosno u svrhu eksploatacije hidroenergije i počeli su da se montiraju sistemi koji se koriste u svrhu eksploatisanja svih drugih formi obnovljivih izvora energije.
To su sistemi za eksploataciju energije vetra, sistemi za eksploataciju geotermalne energije, sistemi za eksploataciju energije biomase i sistemi za eksploataciju solarne energije, to jest sistemi za eksploataciju energije sunca.
Podatak koji je pritom izuzetno bitno navesti, a koji se odnosi na temu o razvoju eksploatacije obnovljivih izvora energije, jeste da su se takvi izvori eksploatisali i daleko pre perioda koji se vezuje za sredinu sedamdesetih godina prošlog veka i daleko pre nego što su naglo počele da se grade hidroelektrane, kao i druge forme sistema za eksploataciju obnovljivih izvora energije.
Informacije koje ćemo sa vama podeliti kroz sadržaj koji se nalazi u nastavku teksta, odnosiće se na obnovljive izvore energije u Srbiji i u regionu.
Obnovljivi izvori energije u Srbiji i regionu
Srazmerno činjenici da faktori i elementi koji su svojstveni prirodi ne poznaju granice koje je izmislio i postavio čovek, te da samim tim ne poznaju ni državne granice, prirodni izvori energije, to jest obnovljivi izvori energije, zastupljeni su i na raspolaganju su u svim državama širom sveta, pa tako i u Srbiji, kao i u državama u regionu.
Pitanje je samo koji konkretno prirodni, to jest obnovljivi izvori energije se koriste u Srbiji i u državama u regionu i u kojoj meri.
Zato, da ne biste bili i ostali u dilemi koja proističe iz niza pitanja o tome koji konkretno prirodni, to jest obnovljivi izvori energije se koriste u Srbiji i u državama u regionu i u kojoj meri, uputićemo vas u sve što je potrebno da znate o upotrebi energije vode u Srbiji i u regionu, u sve što je potrebno da znate o upotrebi energije vetra u Srbiji i u regionu, u sve što je potrebno da znate o upotrebi geotermalne energije u Srbiji i u regionu, u sve što je potrebno da znate o upotrebi energije bio mase u Srbiji i u regionu i u sve što je potrebno da znate o upotrebi solarne energije u Srbiji i u regionu.
Upotreba energije vode u Srbiji i u regionu
Upotreba energije vode, u Srbiji, a samim tim i u celokupnom regionu, započeta je veoma davno i ranije nego što je to slučaj u brojnim drugim, danas neuporedivo razvijenijim državama u svetu.
Naime, upotreba energije vode u Srbiji i u regionu, započeta je davne 1900. godine i to tako što je izgrađena i puštena u rad prva hidroelektrana na ovim prostorima, a to je hidroelektrana na reci Gradac koja protiče u neposrednoj blizini Valjeva.
Podatak koji je izuzetno interesantan, a koji se uklapa u priču o pomenutoj hidroelektrani, odnosi se na činjenicu da je ta hidroelektrana sagrađena i puštena u rad samo pet godina nakon što je sagrađena i puštena u rad jedna od najvećih i najpoznatijih hidroelektrana na svetu, a to je hidroelektrana koja se nalazi na čuvenim Nijagarinim vodopadima i samo devet godina nakon što je sagrađena i puštena u rad prva hidroelektrana na svetu, a to je Amisova hidroelektrna koja se nalazi na reci Kolorado.
Činjenica da je na teritoriji Srbije izgrađena i puštena u rad hidroelektrana na reci Gradac, doprinela je tome da još na samom početku dvadesetog veka Srbija bude svrstana u sam vrh država u kojima je razvijena svest o značaju korišćenja energije vode i u kojima je ta svest rezultirala konkretnim rezultatima.
Kasnije, u toku trajanja dvadesetog veka, u Srbiji je izgrađen i pušten u rad još čitav niz hidroelektrana, a to su hidroelektrana “Đerdap 1” i hidroelektrana “Đerdap 2”, zatim hidroelektrana “Kokin brod”, hidroelektrana “Uvac” i hidroelektrana “Ovčar Banja”.
U poslednjih nekoliko decenija, izgradnja, a samim tim i puštanje u rad novih hidroeletrana stagnira, ali postoje planovi o tome da se situacija promeni.
Prema podacima koji su provereno pouzdani, a koji datiraju iz 2011. godine, kroz rad gore nabrojanih hidroelektrana u Srbiji, proizvede se čak 9.180 GWh energije godišnje, što je više od 25% od ukupne količine električne energije koja se takođe na godišnjem nivou proizvede na teritoriji Srbije.
Upotreba energije vetra u Srbiji i u regionu
Prvo i osnovno što je važno napomenuti kada je u pitanju energija vetra, jeste da je to oblik obnovljive energije koji se u poređenju sa svim drugim oblicima obnovljive energije najbrže obnavlja.
Samim tim, energija vetra poseduje posebnu vrstu potencijala i to kako kod nas i u državama u regionu, tako i u svim drugim državama širom sveta.
Međutim, uprkos toj činjenici, iako postoje doslovno idealni preduslovi da bude drugačije, u našoj državi, kao i u svim drugim državama u regionu, upotreba energije vetra nije adekvatno upotrebljena i to iz razloga što na ovim prostorima ne postoje izgrađeni sistemi za upotrebu energije vetra, a to su sistemi vetrenjača ili sistemi vetrogeneratora.
Ukoliko bi u skorijoj ili u daljoj budućnosti na teritoriji Srbije i u regionu došlo do izgradnje i do puštanja u rad sistema za upotrebu energije vetra, na taj način bi se u potpunosti neutralisao deficit energije koji je trenutno izražen.
Naime, deficit energije koji je trenutno izražen na teritoriji Srbije i u regionu, manji je od 15 GV, a kroz upotrebu energije vetra, moglo bi se generisati i do punih 15 GV energije.
Područja na teritoriji Srbije i na teritoriji regiona na kojima je posebno izražen za sada neiskorišćen potencijal energije vetra jesu područja koja su vezana za levu i za desnu obalu Dunava, zatim područja planina koje se nalaze u istočnom delu Srbije i područje istočne strane planine Kopaonik.
Upotreba geotermalne energije u Srbiji i u regionu
Geotermalna energija, zapravo se može definisati kao toplotna energija koja se posredstvom fluida prenosi na površinu zemlje iz unutrašnjosti zemlje.
Srazmerno toj činjenici, potencijal geotermalne energije ispoljava se kroz količinu geotermalne toplote i to u jedinici površine (formula glasi W/m^2).
Prema validnim i trenutno aktuelnim informacijama, u brojnim državama širom Evrope, potencijal geotermalne energije iznosi u proseku oko 60 W/m^2, dok potencijal geotermalne energije u Srbiji iznosi u proseku 100 W/m^2.
Kompanija “NIS” (“Naftna Industrija Srbije”), predstavlja kompaniju koja je na našim prostorima zadužena i odgovorna za istraživanje i za kontrolisanje upotrebe geotermalne energije u Srbiji.
Pomenuta kompanija, istovremeno je zadužena i odgovorna i za istraživanje i za kontrolisanje naftnih bušotina u Srbiji.
Trenutno, na teritoriji Srbije i to konkretno na teritoriji Vojvodine, postoji ukupno 110 istraženih naftnih bušotina i tog broja, ukupno 24 naftne bušotine, koriste se u cilju upotrebe geotermalne energije.
Kroz upotrebu pomenute 24 naftne bušotine, ostvaruje se energetska zamena u količini od 6000 ten (“ten” je skraćenica koja označava tonu ekvivalentne nafte).
Ta količina geotermalne energije, koja se proizvodi kroz upotrebu 24 naftne bušotine, zadovoljava oko 9% ukupnog energetskog potencijala na teritoriji Srbije.
Upotreba energije biomase u Srbiji i u regionu
Kako na teritoriji Srbije, tako i na teritoriji čitavog regiona, upotreba energije biomase još uvek je minimalno izražena iako postoje preduslovi za to da u budućnosti okolnosti budu značajno drugačije.
Jedan od osnovnih razloga zbog kojih je trenutna situacija takva kakva jeste i zbog kojih potencijal energije bio mase na ovim prostorima doslovno propada, ogleda se u tome što izgradnja i puštanje u rad pogona za iskorišćavanje energije bio mase zahteva ulaganje velikih finansijskih sredstava, što bi dovelo do opterećenja državnog budzeta.
Naime, da bi se izgradio i pustio u rad jedan pogon za upotrebu energije bio mase, potrebno je uložiti između 10 i 15 miliona evra, što složićete se, bar za naše uslove predstavlja enormno visoku investiciju.
Prvi pogon za upotrebu energije bio mase, a to je pogon za proizvodnju peleta, izgrađen je i pušten je u rad pre punih 10 godina (reč je o pogonu “Bioenergy Point”).
Upotreba solarne energije u Srbiji i u regionu
Upotreba solarne energije u Srbiji i u regionu, otpočela je sada već davnih sedamdesetih godina prošlog veka.
Međutim, od tada, pa sve do danas, razvoj takozvane solarne tehnike, odnosno sistema koji se koriste u cilju upotrebe solarne energije i dalje nije dostigao zadovoljavajuć nivo, na osnovu kojeg bi moglo da se zaključi da je upotreba solarne energije u Srbiji i u regionu efikasna.
Naime, upotreba solarne energije u Srbiji i u regionu, još uvek je na takozvanom “oglednom” nivou i kao takva ne donosi značajnu korist ni jednoj sferi industrije.
Institut Vinča, zatim Tehnički fakultet u Zrenjaninu, PMF u Nišu i ETF u Beogradu, predstavljaju mesta na kojima se u Srbiji vrši proučavanje potencijala solarne energije.
